UTRECHT – ProRail heeft een belangrijke stap gezet in het efficiënter onderhouden van het spoor door voor het eerst 5 miljoen dwarsliggers automatisch te inspecteren op scheuren met behulp van kunstmatige intelligentie (AI). Sinds 2021 werkt ProRail samen met experts van Valcon aan beeldherkenningsmodellen die niet alleen spooronderdelen kunnen identificeren op foto’s, maar ook hun conditie kunnen beoordelen. In november 2024 werd deze AI-toepassing voor het eerst ingezet op de NS90-dwarsliggers, die sinds de jaren ’90 in Nederland zijn geplaatst en een geschatte levensduur van ongeveer 50 jaar hebben. Na verloop van tijd kunnen er scheuren ontstaan in deze betonnen dwarsliggers, wat hun functionaliteit beïnvloedt. Hoewel één niet-functionele dwarsligger niet direct een probleem vormt, kan een reeks defecte dwarsliggers achter elkaar wel tot vervanging noodzaken.
Traditioneel wordt het Nederlandse spoor twee keer per jaar vastgelegd door videoschouwtreinen. Het handmatig inspecteren van al dit beeldmateriaal is echter een enorme klus, die naar schatting minimaal 17 fulltime medewerkers zou vergen om alle NS90-dwarsliggers te controleren op scheuren. Met behulp van het AI-model kon ProRail in slechts 11 dagen bijna 3000 kilometer spoor analyseren, wat neerkomt op ongeveer 5 miljoen dwarsliggers.
Het ontwikkelde beeldherkenningsmodel is getraind met een verzameling voorbeelden van scheuren. In eerste instantie herkende het model niet alleen scheuren, maar zag het ook takjes, kabels en malafdrukken aan voor scheuren. Door het model opnieuw te trainen met de nieuw verkregen voorbeelden, is de nauwkeurigheid verhoogd tot meer dan 95 procent. Het model kan nu niet alleen scheuren detecteren, maar ook een inschatting maken van de dikte ervan. Dit is belangrijk omdat alleen scheuren van minstens drie millimeter breed een dwarsligger niet-functioneel maken. De beelden van gedetecteerde scheuren worden vervolgens door inspecteurs beoordeeld.
De gevonden scheuren zijn gevisualiseerd op een interactieve kaart van Nederland, zodat inspecteurs gerichter onderhoud kunnen plannen. Deze aanpak verhoogt de veiligheid van het spoor en opent nieuwe mogelijkheden voor voorspellend onderhoud. Door regelmatig en snel analyses uit te voeren, kan ProRail niet alleen bepalen welke dwarsliggers vervangen moeten worden, maar ook waar het spoor nog veilig is en dwarsliggers juist langer kunnen blijven liggen.
Bovendien helpt deze methode om oorzaken van scheurvorming beter te begrijpen en preciezere voorspellingen te doen over de verwachte levensduur van dwarsliggers, waardoor inspectie- en onderhoudscapaciteit efficiënter kan worden ingezet.