Consument en reiziger duwen transport en logistiek weer vooruit

AMSTERDAM – De transport- en logistieksector krijgt dit jaar weer vaste grond onder de voeten. In het pakketvervoer, de logistiek en het wegvervoer keert groei terug nu overtollige voorraden zijn afgebouwd en de vraag naar consumentengoederen herstel vertoont.

Tegelijkertijd zorgen de zwak aantrekkende economie en de lage Industriële vervoersvraag ervoor dat het opwaarts potentieel beperkt is. Daarbij hebben de binnenvaart en het spoor last van het kwakkelende Duitse achterland en zorgt de energietransitie voor minder vervoer. Ook blijft de gewenste verschuiving van containers van de weg naar het water en spoor uit.

In het OV en in de luchtvaart keren opnieuw meer reizigers terug, maar prijs, kwaliteit en capaciteit remmen hier af. Het personeelstekort loopt na een korte onderbreking weer op en blijft voor de hele sector een grote uitdaging. Per saldo kan de sector dit en volgend jaar een volumegroei van 1,5 procent verwachten. Dit blijkt uit het nieuwe vooruitzicht transport en logistiek van ING Research.

Transport en logistiek: normalisatie na corona, maar ook onzekerheid en magere groei

De grote uitslagen in de transport- en logistieksector zijn voorbij. De terugkeer van reizigers in de luchtvaart en het OV na de pandemie gaat de laatste fase in, waarmee het groeiniveau terugvalt. Aan de andere kant is de correctie in het goederenvervoer door normalisatie in consumentenbestedingen en afbouw van voorraden eveneens grotendeels achter de rug. De groei van (internationale) e-commerce helpt daarbij. Dit zorgt ervoor dat er groei terugkeert in pakketvervoer, de logistiek en het wegvervoer. Tegelijkertijd zorgen een mix van een zwak aantrekkende economie, aanhoudend zwakkere vervoersvraag vanuit de industrie en beperkingen in capaciteit ervoor dat de groei in 2025 niet sterk zal aantrekken.

OV nadert herstel, maar kwaliteit en dreigende prijsverhoging remmen af

Ondanks de bevolkingsgroei is het reizigersvolume in het OV bijna 5 jaar na aanvang van corona nog niet volledig terug, al is er nog steeds wel herstel. In de eerste acht maanden van 2024 herstelde het aantal check-ins weliswaar verder, maar dit schommelde per saldo nog altijd rond de 95 procent en de verwachting is dat de reizigersaantallen ook in 2025 nog niet over het precorona-niveau van 2019 heen gaan. Het blijvende effect van thuiswerken werkt nog steeds door. Daarnaast helpen een historisch grote onderhoudsopgave en een dieptepunt in de servicegraad niet. 89,7 procent van de treinen reed in 2025 op tijd en in 2024 is dat tot dusver 89,5 procent tot dusver in 2024. Samen met de voorgenomen prijsverhoging kan dit ervoor zorgen dat reizigers sneller de auto pakken of door afnemende betaalbaarheid het reizen gaan mijden en dat drukt het potentieel.

Luchtvaart heeft enige marge, maar nieuwe grens komt in 2025 alweer in zicht

De vraag naar vliegreizen is uiteindelijk sneller teruggekeerd dan in het OV. Het aantal vluchten op Schiphol ligt op koers om in 2024 ruim 7 procent hoger uit te komen dan in 2023. Daarmee ligt het Nederlandse niveau licht onder het Europese vliegverkeer. De vraag naar reizen blijft aanhouden al worden vliegtickets door de afstandsafhankelijke vliegbelasting en de hogere Europese CO2-heffing (ETS) opnieuw duurder. Met de uitspraak van de Hoge Raad is krimp van Schiphol op korte termijn uit beeld. Tegelijkertijd is Schiphol dit jaar al op weg naar 475.000 vluchten en blijft er met het door het kabinet voorgestelde maximum van 485.000 nog ruimte voor 2 procent tot 2,5 procent meer vluchten. Gezien de omgevingsbelangen blijft de marge dus beperkt. Onzekere factor voor de komende jaren is of het kabinet toch door zal gaan met overloopluchthaven Lelystad. Opvallend is dat de luchtvrachtoverslag een relatief sterk jaar doormaakt door stevige groei van internationale e-commerce (waaronder uit China) en aanhoudende onzekerheden in internationale toeleveringsketens.

Binnenvaart en spoor voelen energietransitie en tegenwind industrie, terwijl verschuiving vanaf de weg niet lukt

De grote zeehavens – waaronder Rotterdam – zien dit jaar naar verwachting per saldo weer enige groei, al blijven de onzekerheden in handelspolitiek en toeleveringsketens voorlopig groot. De overslag van grondstoffen houdt last van de kwakkelende energie-intensieve industrie, die onder druk staat van relatief hoge energieprijzen. Dit is vooral te merken in het voor de transportsector belangrijke Duitse achterland. Daarbij is het nu snel-afnemende kolenverbruik in de energiesector voelbaar in de binnenvaart en vooral in het spoorgoederenvervoer, waar dat nog steeds 20 procent van de lading uitmaakt.

Groei in andere segmenten weegt daar niet tegenop. Verschuiving van containers van de weg naar water en spoor – waar de overheid al lange tijd op in zet – blijkt in de praktijk moeilijk. Waar het aandeel in de containerafvoer vanuit Rotterdam naar het achterland via binnenvaart en spoor in 2013 nog respectievelijk 35 procent en 11 procent bedroeg was dit in 2023 zelfs gedaald naar 31 procent en 10 procent. Vooral de internationale afvoer van containers via de Rijn zit in het slop. De verslechterde concurrentiepositie is onder andere te wijten aan de afgenomen betrouwbaarheid door schommelende waterstanden en capaciteitsproblemen op het spoor. Initiatieven zoals subsidie om containers van de weg naar het water te verplaatsen hebben hier geen verandering in kunnen brengen.

Personeelstekort loopt snel weer op en is voor de meeste bedrijven belangrijkste belemmering

Hoewel groei van de vraag in transport en logistiek grenzen kent, is personeelstekort voor bedrijven niet zelden een belangrijkere zorg. Het gaat hierbij niet altijd om logistiek personeel zoals chauffeurs en conducteurs, maar ook om technici en steeds meer ICT-ers. De krapte heeft te maken met vergrijzing en verminderde instroom, maar ook met het ziekteverzuim in de sector dat nog altijd bijna een 1 procent-punt hoger ligt dan voor corona en aanmerkelijk hoger dan gemiddeld. Na een daling sinds eind 2022 is de vacaturegraad alweer opgelopen. Op elke 1.000 banen in transport en logistiek staan nu 47 vacatures open (tegenover 52 op het hoogtepunt) en meer dan de helft van de ondernemers ziet personeelstekort dan ook als belangrijkste belemmering.

Rico Luman Sector econoom Transport en Logistiek: “Dat het personeelstekort in de transportmarkt eigenlijk niet is weggeweest en nu alweer oploopt, wijst op de structurele uitdaging voor bedrijven. Technologie lost dit voorlopig ook niet op. Het is dan ook logisch dat veel kleinere bedrijven permanent blijven werven”.

Flinke stijging faillissementen in 2024, maar aandeel nog niet alarmerend

Na goede jaren kreeg de winstgevendheid van bedrijven in transport en logistiek een terugslag door minder vraag, hogere kosten en tariefdruk. Het aantal faillissementen lag in de eerste helft 40 procent hoger dan een jaar terug en steeg vooral in de grootste deelsector, het wegvervoer. Ondanks de sterke groei is het faillissementspercentage nog wel lager dan in het verleden, omdat er ook veel bedrijven zijn bijgekomen.

Tegelijkertijd is de financiële uitdaging met relatief sterke loonsverhogingen en stijgende kosten door onder andere naleving van nieuwe wetgeving en investeringen in ICT nog niet over en kan de trend zich nog doorzetten.

Gunstig is wel dat het dieptepunt in de vervoersmarkt achter ons lijkt te liggen, de kostenstijging dit jaar afneemt en de terugkerende volumegroei voor een iets betere onderhandelingspositie zal zorgen.