Een zeldzaamheid: de Daimler cardanwagen uit 1899

LEINFELDEN-ECHTERDINGEN/WÖRTH – De derde versie van ‘s werelds eerste vrachtwagen ooit uit 1896 maakt deel uit van de Mercedes-Benz Trucks Classic Collection. Dit is de Daimler vrachtwagen uit 1899 met cardanaandrijving, gebouwd door Daimler-Motoren-Gesellschaft, Cannstatt.

De vrachtwagen, die op dat moment nog op benzine van de apotheek reed, was drie jaar eerder in Cannstatt in brand gestoken. De auto zelf was toen pas 13 jaar oud. Auto’s en vrachtwagens waren in die tijd uiterst zeldzaam op de wegen. Paardenkoetsen werden nog steeds vooral gebruikt om mensen en goederen te vervoeren, vooral in steden. Het vrachtvervoer over lange afstanden gebeurde voornamelijk per spoor of per schip.

Volgens de aantekening in het ‘Commission Book’ van 11 maart 1899 werd de Daimler cardanwagen uit 1899 afgeleverd bij de “Stuttgart Municipal Water Works”, waar hij tussen 1899 en 1923 trouw dienst deed.

Een foto genomen bij de onderdoorgang vlakbij het treinstation van Cannstatt brengt ons terug naar die tijd: vooraan, in een open cabine, zit de chauffeur met een arbeider achter op het perron. Naast hem staat een enorme bankschroef en ernaast een apparaat om buizen en draden door te snijden – destijds het essentiële gereedschap voor het leggen van waterleidingen, die meestal van metaal waren.

Na 24 jaar verving Stuttgart Water Works de vrachtwagen door een recenter model en gaf hem in 1923 terug aan Daimler-Motoren-Gesellschaft, waar hij al deel ging uitmaken van de collectie van het museum. Toen in 1944 de bombardementen op Untertürkheim heviger werden, werd een deel van de collectie van het museum verplaatst naar Dresden. Tijdens de daaropvolgende bezetting van Duitsland en de jaren vóór de hereniging mislukten alle pogingen om het voertuig terug te brengen naar Stuttgart.

Pas toen de Berlijnse Muur in 1989 viel, slaagde Daimler-Benz AG, zoals het toen heette, er in 1991 in om na twee jaar onderhandelen een deal te sluiten met de Vrijstaat Saksen om zestien historische voertuigen terug te geven, waaronder de Daimler-cardan-vrachtwagen uit 1899. Als onderdeel van de spin-off van Daimler Truck AG werd het voertuig overgebracht naar de inventaris van Mercedes-Benz Trucks Classic, waar het sindsdien veilig is gehuisvest en verzorgd.

Visueel lijkt de Daimler-cardanwagen uit 1899 op een paardenkoets zonder paal, in wezen een grote achterklep op houten wielen met een verbrandingsmotor. Slechts drie jaar na de levering van de eerste vrachtwagen is de technologie al aanzienlijk ontwikkeld en is deze qua basisfuncties nog steeds relevant. In tegenstelling tot de eerste en tweede gemotoriseerde vrachtauto was de aandrijving van de Daimler-cardanwagen uit 1899 niet meer aan de achterkant of op het voertuigframe onder de cabine gemonteerd, omdat dit bij het laden vanaf de achterkant onpraktisch bleek. In plaats daarvan werd het voor in het voertuig over de vooras geplaatst.

De vrachtwagen werd nu bestuurd met een stuurinrichting in plaats van met kettingen. De krachtoverbrenging via rondsels in het wiel anticipeerde op de moderne planetaire naafreductieas. Kenmerken die voor 1899 state-of-the-art waren, waren onder meer een efficiënte motorkoeling met behulp van een buisradiator en remmen die op beide achterwielen inwerken, evenals op de reductiekast. Het zou nog vele jaren gebruikelijk blijven om uitsluitend op de achteras te remmen.

In de toenmalige verkoopbrochure werd de Daimler cardanwagen uit 1899 aangeboden met “2- of 4-cilindermotor” en nu ook met “elektrische ontsteking”. De conventionele “hot-tube-ontsteking”, die werd ontstoken met houtkrullen, had vaak als neveneffect dat het gezicht van de bestuurder zwart werd, waardoor het zicht werd belemmerd. Het vermogen van deze bedrijfs- en bestelwagens varieerde van 4, 6, 8, 10 tot 12 pk. Het laadvermogen van de voertuigen bedroeg 1.550, 2.500, 3.750 en 5.000 kilogram. “De wielen zijn voorzien van ijzeren banden”, staat in de omschrijving. Op de kasseien die toen gebruikelijk waren, was het lawaai enorm.